Angst

Wanneer Petra voor het eerst sinds een breuk terug gaat daten, is ze nog steeds kwaad op haar ex-partner. Hij ging vreemd waardoor zij zich afgewezen voelde. Tijdens de date sluit ze zich af en start ze een klaagzang over haar ex. Ze laat al haar verdedigingsmechanismes en negatieve emoties de vrije loop. Het resultaat? De man laat na hun eerste date niets meer van zich horen. En Petra gaat er nu nog meer vanuit dat alle mannen dezelfde zijn en zij niet goed genoeg is.

In de liefde zijn we vrijer dan ooit en toch collectief bang. We hebben angst om lief te hebben, om gekwetst, verlaten, niet gezien, afgewezen of om niet aanvaard te worden, om te falen, om ons te binden, om iets te missen, om onze grenzen aan te geven, om alleen te zijn, om onszelf te verliezen, om een stukje vrijheid op te geven, om te moeten kiezen of om alleen te sterven. Soms hebben we zelfs angst voor de angst!.

Velen van ons zijn liefdesbang. Dan hebben we schrik om iemand dichtbij te laten komen, om onszelf open te stellen omdat we dan het risico lopen om afgewezen te worden. Dus bouwen we een gigantische muur om ons heen en beschermen we ons fort met man en macht. Als iemand dan toch door onze poorten raakt nemen we de benen.

Als liefdesbang zijn, construeren we een scenario in ons hoofd en gaan we nauwkeurig op zoek naar bevestiging van die angst. Elke afwijking daarvan beantwoorden we met een afwijzing. Ook bij elke bevestiging van onze angst kiezen we de kaart van snel afwijzen vooraleer we zelf afgewezen kunnen worden. Het compromis willen we te allen tijde vermijden. Op die manier blokkeren we mooie ontmoetingen en deugddoende relaties.

Herken je jezelf daarin? Misschien ben je dan nog niet klaar voor een duurzame relatie. Daar is niets mis mee. Soms kun je wel een partner in je leven missen, maar voel je je nog niet klaar om je open te stellen, om een relatie op te bouwen, veel tijd te investeren in een ander en om het risico te lopen dat je met ontgoochelingen geconfronteerd wordt. Forceer jezelf dus niet. En geniet ondertussen van het single leven.

Maar soms hebben we al een relatie en zit de angst zo diepgeworteld dat het de kwaliteit van onze relatie beïnvloedt. Dan ontstaan er heel wat twijfels en onzekerheden. De angstige persoon is dan vaak prikkelbaar en heeft soms stemmingswisselingen. Dat is normaal, maar haar partner interpreteert dat op een slechte manier, wat aanleiding geeft tot constante geschillen. Die conflicten worden een grote aanslag op de relatie waardoor het koppel in een constante staat van bedreiging verkeert.

Dan is het belangrijk om te begrijpen dat we onze angst enkel kunnen overwinnen door haar recht in de ogen te kijken. Denk maar aan het boeddhistische verhaal over het touw en de slang. Een man wil in het donker zijn huis binnengaan, maar schrikt zich een ongeluk omdat hij een stuk touw aanziet voor een slang. Hij blijft net zolang buitenstaan tot hij het aandurft om zijn angst, de slang, aan te kijken. Dan pas beseft hij dat het maar een touw is.

Het verhaal leert ons dat we onze angst en zelfafwijzing moeten durven in de ogen kijken. Want als we onze angst laten overwinnen, leven we niet in ons comfortabele, knusse huis. Enkel als we onszelf durven confronteren met onze diepste pijn en angsten, kunnen we leren dat het oké is, dat we niet in gevaar zijn.

De eerste stap om liefdesangst aan te pakken is begrijpen waar die vandaan komt. Dat kun je doen door na te gaan hoe de hechting met je ouders in je vroege jeugd is verlopen. Hoe heb jij geleerd over de liefde? Door te onderzoeken welke hechtingstijl je als kind ontwikkelde kun je nagaan of je misschien bindings- of verlatingsangst hebt.

Hechtingsstijlen

Jeugdervaringen kunnen invloed hebben op je relaties als volwassene. Hoe jij je vroeger hechtte aan je ouders, hoe je ooit liefde hebt aangeleerd, zegt veel over hoe je je hecht aan een partner. Kon je steeds op je ouders vertrouwen en bouwen, dan ben je waarschijnlijk veilig gehecht. Wie onveilig gehecht is, kan later last krijgen van bindings- of verlatingsangst.

Of misschien ben je later gekwetst in de liefde en heb je daardoor moeite om jezelf open te stellen. Misschien leg je daardoor onbewust de lat hoog voor potentiële partners en kan er daarom niemand voldoen aan je eisen. Of misschien ben je bang, cynisch, verbitterd of onverschillig geworden in de liefde.

Veel mensen hebben last van angst in een relatie. Hechtingsproblemen komen voor bij ongeveer de helft van de singles die ouder zijn dan 35 jaar. Daarom doen wetenschappers tal van onderzoeken naar hechting in relaties bij volwassenen. Om relationeel intelligent in een relatie te staan is het nuttig om je eigen hechtingsstijl te kennen, en die van je eventuele partner.

Je kan in je leven en doorheen je relaties verschillende soorten angst hebben. Bij de ene persoon kun je verlatingsangst hebben en er alles aan doen om een relatie in stand te houden en in een volgende relatie je dan weer niet durven binden. Waar de eerdere partner emotioneel onbereikbaar was, is de nieuwe partner juist zo beschikbaar dat het benauwend wordt.

• Veilig gehecht

Wie veilig gehecht is, vertrekt op liefdesreis vanuit een veilige haven. Zij durft de wereld te verkennen vanuit een gerust en zelfzeker gevoel, haar nieuwsgierigheid te volgen en risico’s te nemen. Als de liefde even onveilig aanvoelt, keert de veilig gehechte persoon even terug naar de veilige haven om bij te tanken en vervolgens de reis te hervatten.

Op die manier krijgt zowel de persoon als het koppel de mogelijkheid om te groeien in een relatie, om veerkrachtig te zijn en stabiliteit te ontwikkelen. Tegenslagen en teleurstellingen worden overwonnen.

Veilig gehechte mensen hebben daarom over het algemeen gelukkige, duurzame relaties die gebaseerd zijn op vertrouwen. Ze voelen zich comfortabel om hun gevoelens en behoeften te uiten tegen hun partner. Ook kunnen ze tegemoetkomen aan de behoeftes van hun partner. Wanneer je veilig gehecht bent, heb je vertrouwen in je partner. Je kunt aanvoelen dat die er echt voor je is.

• Onveilig gehecht: bindingsangst

Caroline blaast warm en koud

Caroline is een lieve en vrolijke zelfstandige van 42 jaar. Ze heeft een goede band met haar dochter, vrienden en collega’s. Ze groeide op in een moeilijk gezin, haar vader had enkele jaren van zijn huwelijk een minnares waardoor haar moeder depressief en angstig was geworden en uiteindelijk nogal op zichzelf gericht.

Als kind had Caroline daar wel last van gehad maar het maakte haar ook sterker, vindt ze. Ze had geleerd als kind om haar problemen zelf op te lossen en haar ouders niet ten last te zijn.

In relaties liet haar jeugd wel duidelijke sporen na. Ze heeft vooral korte relaties. Door haar lieve uitstraling maakt ze gemakkelijk contact, maar van zodra een relatie kan uitgroeien naar iets diepgaand en serieus, krijgt ze het benauwd en vlucht ze weg. En toch verlangt ze naar die ene liefde, naar graag gezien worden, gewoon om wie ze is.

Waarom ze altijd op de verkeerde man valt, vraagt ze mij. Waarom haar partners zich nooit willen binden. En of ik de juiste man voor haar kan vinden. Maar uit onze gesprekken blijkt dat die mannen zich wel willen binden. Het probleem ligt voornamelijk bij Caroline zelf.

Als een man onbereikbaar lijkt, wordt ze verliefd. Maar van zodra een man verliefd op haar wordt, neemt ze de benen. Dat aantrekken-afstoten is voor beide partijen heel verwarrend en uitputtend.

Caroline heeft last van bindingsangst. Toen ze als kind troost en steun zocht bij haar ouders, ving ze vaak bot. Beiden waren emotioneel niet altijd beschikbaar. Ze vroegen niet wat ze nodig had en gaven Caroline het signaal dat ze moeilijkheden zelf moest zien te overwinnen. Daarom vraagt ze ook als volwassene maar zelden hulp, zelfs niet als die wel beschikbaar is. Caroline heeft niemand nodig, ze kan het wel alleen, vindt ze.

Wie bindingsangst heeft, vindt intimiteit moeilijk. Zij vinden steeds allerlei manieren om intimiteit te vermijden. Bijvoorbeeld door veel te werken of door steeds te kiezen voor onmogelijke relaties. Veel mensen die lijden aan bindingsangst zijn zeer succesvol in het arbeidsleven, maar ze betalen dat succes vaak met een gevoel van innerlijke leegte en isolement.

De kenmerken van bindingsangst zijn:

• Je miskent je behoefte aan nabijheid en samenzijn.

• Je gaat verbinding en commitment uit de weg.

• Je bent bang om je vrijheid te verliezen.

• Je stelt je gereserveerd op en houdt je opties open.

• Je ervaart de ander snel als verstikkend.

• Je doet alles om de ander op gewenste afstand te houden zodat het geen serieuze relatie wordt.

• Het idee van samenwonen of trouwen vind je beangstigend.

• Je blijft twijfelen over de ander en gaat de relatie rationaliseren.

• Je hebt de neiging om kritisch te zijn en fouten te zoeken in de ander.

• Verwachtingen verstikken je.

• Je vlucht vaak, fysiek en/of emotioneel.

• Je dissocieert gemakkelijk van pijnlijke gevoelens.

Bindingsangst hebben kan heel lastig zijn. Het kan op bepaalde momenten heel moeilijk zijn om te onderscheiden of de ander verstikkend aanvoelt omdat die inderdaad verstikkend gedrag vertoont, of gewoon heel dichtbij komt. Het is heel moeilijk om te onderscheiden welke impulsen komen door angst en welke door de realiteit. Daarom maakt bindingsangst ook vaak mooie relaties kapot, wat steeds meer leidt tot kwetsuren en isolement.

Wie bindingsangst heeft, wil kost wat kost zijn onafhankelijkheid behouden. Toch is het belangrijk om te erkennen dat een gezonde relatie vraagt om een stukje onafhankelijk in te leveren. Door de juiste balans tussen afhankelijkheid en onafhankelijkheid ontstaat verbinding.

• Onveilig gehecht: verlatingsangst

Werner is steeds afhankelijk van anderen

 

Werner werd opgevoed door angstige ouders. Toen hij troost nodig had, werden zijn emoties steeds overschaduwd door die van zijn ouders. Schrok hij ergens van, dan schrokken zijn ouders nog meer. Gebeurde er iets op het speelplein, dan werd zijn moeder zelf overstuur en kon ze Werner niet kalmeren. Ontstond er ruzie met een vriendje, dan probeerde zij het voor hem op te lossen.

Daarom staat Werner ook als volwassene niet op eigen benen en is hij nog steeds afhankelijk van anderen. Dat uit zich in de band met zijn twee volwassen dochters. Zij wonen allebei in een woning die Werner hen gratis verhuurt. Wanneer een van hen beslist om samen met haar partner een eigen woning te kopen, voelt Werner zich als vader afgewezen.

Bovendien kiest hij sinds zijn scheiding steeds voor vrouwen die niet beschikbaar zijn, wat elke keer uitmondt in een spel van afstoten en aantrekken.

Werner ontwikkelde in zijn jeugd verlatingsangst. Daardoor vraagt hij veel aandacht, waardering en bevestiging van zijn kinderen en partners. Zo ontwikkelt hij afhankelijkheidsrelaties en wil hij er constant van overtuigd worden dat mensen geen afscheid gaan nemen van hem. Hij heeft schrik om alleen te zijn waardoor hij zich vastklampt aan zijn dierbaren.

Wie verlatingsangst heeft, is soms een monkey brancher. Als Werner ongerust wordt dat hij zal worden verlaten, zoekt hij snel een andere tak (dus een andere persoon) waar hij kan aanhangen om toch maar niet alleen te vallen. Of hij hervalt in rebound relaties.

De kernmerken van verlatingsangst zijn:

• Je bent bang om verlaten, afgewezen of in de steek gelaten te worden.

• Je zoekt voortdurend bevestiging, aandacht en houvast bij de ander en je voelt je afgewezen en ongelukkig als de ander je dat niet geeft.

• Je hebt de neiging tot claimen en vastklampen.

• Je hebt oneindig veel begrip voor de ander.

• Je hebt de neiging om te versmelten met de ander.

• Je bent bang om je eigen pijn te voelen.

• Je hebt een sterke gehechtheid aan onbeantwoorde liefde.

• Je kunt de behoefte aan de ander ervaren als een verslaving.

• Je zit soms vast in een herhalend patroon van afgewezen worden.

• Je kunt de (destructieve) afhankelijkheidsrelatie niet beëindigen. Loslaten is moeilijk.

Wie verlatingsangst heeft, is bang om verlaten te worden. Zij hebben vaak gedachten die niet realistisch zijn. Ze denken het niet te kunnen redden zonder de ander, of dat ze gek worden als ze alleen zijn. Daarom zijn ze erg afhankelijk van hun partner en hebben ze veel nood aan affectie, bevestiging en aandacht. Hun geliefde moet constant nabij zijn. Ze vertonen claimgedrag of worden zelfs autoritair. Dat kan de ander, die het misschien allemaal goed meent en niets te verbergen heeft, afschrikken en wegjaren.

Oplossingen voor bindings- en verlatingsangst

Verlatingsangst en bindingsangst zijn uitingen van een onveilige hechtingsstijl. Heb je een van de twee, dan ben je niet gewend om de emotionele zorg te krijgen die je nodig hebt. Dat gemis doet pijn. Of je nu meer last hebt van verlatingsangst of juist van bindingsangst heeft alles te maken met de strategie die jij verkozen hebt om die pijn niet te moeten voelen. Afhankelijk van de manier waarop jij je aan belangrijke hechtingsfiguren hebt gehecht, heb je onbewust een of soms meerdere strategieën ontwikkeld.

Een extra moeilijkheid bij bindings- en verlatingsangst is dat de twee elkaar aantrekken. Iemand met bindingsangst voelt een grote aantrekkingskracht tot iemand met verlatingsangst, en omgekeerd. Als gevolg creëren ze samen een dynamiek van aantrekken en afstoten, wat een neerwaartse spiraal kan zijn voor beide partners waar ze maar moeilijk uitraken.

Maar geen nood, ook wie onveilig gehecht is, kan een duurzame relatie opbouwen. Daarvoor zijn introspectie en openheid van belang. Het is belangrijk om je bewust te zijn van je vermijdende of angstige gevoelens en je er niet door te laten meevoeren. Wees daarom ook eerlijk tegen je partner en praat erover. Op die manier neem je de controle terug in handen en maak je jullie relatie sterker in plaats van ze af te brokkelen.

Stel bijvoorbeeld dat je je partner steeds verstikkender begint te ervaren en je de neiging hebt om te vluchten. Dan kun je je impulsen volgen, je partner misschien kwetsen en de relatie aantasten. Of je kunt stilstaan bij je gevoelens, aan introspectie doen en je realiseren dat blijkbaar een oude wonde werd geraakt.

Probeer daarom te blijven focussen op wat je diep vanbinnen graag wilt, op je verlangens, en ga na welk geluk je mist door je bindingsangst. Leer jouw vluchtgedrag herkennen en er niet naar te handelen. Probeer vervolgens het heden te onderscheiden van de kwetsuur en je impulsen.

Of stel dat je panikeert over dat je geliefde je zal verlaten en jij het alleen niet zult redden, dat je de ander nodig hebt om te overleven en dat nu allemaal aan een zijden draadje hangt. Dan kun je de ander gaan claimen en misschien wegjagen. Of je kunt even rustig gaan zitten en je eigen gevoelens en gedrag observeren. Is het wel waar wat je denkt? Wat zou er eigenlijk echt gebeuren? Vervolgens kun je ervoor kiezen om niet in dat drijfzand te stappen.

Voor wie verlatingsangst heeft, is het ook belangrijk om te werken aan zelfvertrouwen. Leer je eigen waarde ontdekken, je kracht en de stabiliteit die jij jezelf kunt bieden. Leer om van jezelf te houden en minder afhankelijk te zijn van de goedkeuring van anderen. Op die manier kun je je noden ook zelf invullen.

Dat is natuurlijk heel moeilijk. Je impulsen leren controleren doe je niet op een dag. Misschien gaat je angst ook nooit helemaal weg, maar dat geeft niet. Het belangrijkste is dat je er inzicht in krijgt en het je geluk niet in de weg staat. Vergeet daarbij niet dat je angst je niet definieert, je hebt het gewoon. Je kunt er dus voor kiezen om er controle over te nemen en het je leven niet te laten beheersen.

Tips:

• Leer je patronen erkennen en neem zo de controle in handen.

• Realiseer je dat je op elk moment vrij en autonoom bent.

• Onderzoek wat de oorzaak is van je angst.

• Communiceer open en eerlijk over je angst.

• Communiceer transparant over je behoeftes en grenzen.

• Visualiseer wat jij wilt van een relatie.

• Ga stap voor stap, overhaast niets.

• Durf een beschikbare partner te kiezen.

• Durf voldoende (on)afhankelijk te zijn van je partner.

Heeft je partner bindingsangst?

Claim dan niet te veel. Zorg ervoor dat hij zich steeds vrij en autonoom kan voelen. Aanvaard dus dat je partner af en toe zuurstof nodig heeft. Een man met een gebroken been vraag je ook niet om een marathon te lopen. Neem het je partner dan ook niet kwalijk dat hij minder snel stappen zet in de relatie dan jij.

Wees ook voorzichtig met onderwerpen zoals trouwen, samenwonen, kinderen krijgen of introductie aan vrienden en familie. Voor iemand met bindingsangst kan dit heel benauwend zijn. Je hoeft ook het onderwerp niet te vermijdend. Zorg ervoor dat jullie beiden perspectief hebben, maar doe het stap voor stap.

Heeft je partner verlatingsangst?

Zorg dan voor voldoende veiligheid in jullie relatie. Dat doe je door allebei open en eerlijk te zijn over jullie behoeften en frustraties. Veiligheid is er ook als jullie daden en woorden overeenkomen.

Leren verbinden

Je verbaast je er misschien soms over: hoe dóen andere mensen dat toch; zomaar van de ene in de andere relatie stappen of voluit voor iemand kiezen? Je hebt misschien wel eens iets serieus gehad, ben je ooit getrouwd geweest en lukt het nu niet meer om een mooie en gezonde relatie op te bouwen.

Angst en niet kunnen verbinden is de grootste reden waardoor relaties stuklopen. Maar hoewel je een hechtingspatroon vaak al op erg jonge leeftijd ontwikkelt, is er ook goed nieuws. Je kan dat namelijk veranderen. Hechting werd je aangeleerd dus kun je het ook afleren. Verbinden kun je leren.

Dat doe je door bewust te zijn van jouw hechtingsstijl, te willen bijleren, door te oefenen in kwetsbaarheid en van daaruit te communiceren, de moed te hebben om hulp te vragen en die ook te kunnen ontvangen, feedback te willen horen en te beseffen dat als vandaag iets niet goed ging, morgen een nieuwe dag is. Kortom, je kunt leren kiezen voor en evolueren naar een veilige relatie.

Je bewust worden van jouw angsten is dus de eerste stap. Wat die angst ook mag zijn, het is erg belangrijk dat je daar eerlijk over bent, zowel tegenover jezelf als tegenover je eventuele partner. Als je begrijpt waarom jij je in een relatie zo voelt en gedraagt, en waarom je steeds dezelfde fouten maakt, kun je je gedrag veranderen en de liefde anders aanpakken.

8 tips van de matchmakers van Jade and Jules

1) Onderzoek je verleden

Wat is je overkomen in vorige relaties en welke overtuiging heb je daaraan overgehouden? Op welke manier duw je mensen van je weg? Welke patronen zie je in je vorige en huidige relaties? Ben je bereid om dat los te laten, om je eigen identiteit te bepalen en kwetsuren in het verleden te laten?

2) Luister niet langer naar je innerlijke criticus

Laat de gedachten over dat je niemand kunt vertrouwen, het wel weer zal misgaan of dat een relatie te mooi is om waar te zijn los. Ze zijn wreed en fictief.

3) Laat je muur zakken

Doen alsof dit allemaal je niet kan schelen lijkt een veilig wapen, maar je doet jezelf tekort. Iedereen is bang in het leven, of onzeker, of heeft angsten. Open jezelf en durf te vragen wat je nodig hebt. Waarschijnlijk is dat liefde en geborgenheid, net als wij allemaal.

4) Voel wat je voelt

Er bestaan enkele mythes in liefdes- en datingland zoals dat je steeds de controle moet houden, je niet te bereikbaar mag zijn voor de ander, hard to get moet spelen of nooit seks mag hebben op een eerste date. Doe vooral waar je zin in hebt als het veilig en juist aanvoelt. Luister altijd naar je intuïtie, die verraadt je nooit.

5) Durf kwetsbaar te zijn

Enkel door je open te stellen voor anderen kun je oude patronen doorbreken en nieuwe omarmen. Laat in het verleden wat daar thuishoort en kijk vooruit.

6) Niemand weet het ooit zeker

Niemand weet ooit wat de liefde zal brengen. Het verschil is dat wie niet liefdesbang is, daar niet nerveus van wordt. Zij hebben de intentie om bij elkaar te blijven, vertrouwen daarop en zijn bereid om de stap te wagen.

7) Experimenteer

Jezelf opstellen voor de liefde is het meest kwetsbare, moedigste maar ook mooiste wat je kunt doen. Het vraagt om vertrouwen, ook zelfvertrouwen. Misschien ben je bang om opnieuw dezelfde fouten te maken, geloof je niet dat je dit keer wel een juiste partner weet te kiezen of denk je eerst aan jezelf te moeten werken. Maar moet je werkelijk volmaakt zijn opdat je opnieuw beminbaar bent? Durf proberen, onderzoeken, bijschaven en bijleren.

8) Verkies liefde boven angst

Het ergste wat er kan gebeuren is niet dat de ander je verlaat. Een gebroken hart kom jij echt wel te boven. Het ergste wat er kan gebeuren is dat de liefde er voor je was en dat jij ervan wegliep omdat je het niet aandurfde.

Als Personal Matchmaker staan Annemieke Dubois en haar team Véronique en Nathalie zelfbewuste singles bij in hun zoektocht naar een liefdespartner nl exclusieve relatiebemiddeling. In mei 2022 lag Annemieke’s eerste boek ‘Relationele Intelligentie, voor singles’, uitgegeven door Borgerhoff & Lamberigts, in de boekhandel.

www.jade-jules.com